مدینه – ۵۷ هجری قمری: سالروز ولادت امام محمد باقر(ع)، پنجمین امام شیعیان، فرصتی دوباره برای بازخوانی نقش این چهره برجسته در احیای علوم اسلامی و بنیان‌گذاری آموزش نظام‌مند فقه و حدیث است. امام باقر(ع) که در نخستین روزهای رجب سال ۵۷ هجری قمری در مدینه به دنیا آمد، ثمره پیوند نسل امام حسین(ع) و امام حسن مجتبی(ع) بود؛ موقعیتی ممتاز که ایشان را وارث مستقیم دو شاخه اصلی خاندان پیامبر اسلام(ص) قرار داد. لقب «باقرالعلوم» به دلیل نقش بی‌بدیل این امام در شکوفایی دانش دینی، تصحیح روایات و تفسیر قرآن انتخاب شده است. تاریخ‌پژوهان معتقدند که دوران امامت ایشان هم‌زمان با تضعیف سیاسی امویان، فرصتی برای طرح آزادانه‌تر مباحث علمی فراهم آورد؛ فرصتی که امام باقر(ع) آن را به پایه‌گذاری گفتمان علمی اهل‌بیت(ع) تبدیل کرد.

 در منابع معتبر روایی، مناظره‌های علمی، تربیت شاگردان برجسته و تأکید بر روش‌مندی در دانش دینی از مهم‌ترین دستاوردهای ایشان ذکر شده است. راویانی همچون زرارة بن أعین، محمد بن مسلم و جابر بن یزید جعفی، بعدها ستون‌های انتقال میراث حدیثی شیعه شدند.

اندیشه اخلاقی امام باقر(ع) نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. دعوت به اعتدال، پرهیز از تعصب، صبر اجتماعی، عقلانیت و گفت‌وگو از درون‌مایه‌های کلیدی سیره آن حضرت است؛ رویکردی که امروز بسیاری از پژوهشگران دینی آن را پاسخی تمدنی به فضای نزاع‌های مذهبی قرن نخست اسلامی می‌دانند.

ولادت این امام بزرگوار، یادآور آغاز مسیر تازه‌ای در شکل‌گیری نهاد علمی شیعه است؛ مسیری که در دوره امام صادق(ع) به اوج رسید و تا امروز بخش مهمی از مراجع، فقیهان و پژوهشگران شیعی بر مبنای همان میراث فعالیت می‌کنند.

به‌مناسبت این روز، مجموعه‌ای از برنامه‌های فرهنگی، نشست‌های تخصصی، جشن‌های مردمی و آیین‌های عبادی در شهرهای مختلف برگزار می‌شود تا پیام امام باقر(ع) در ترویج تفکر، اخلاق و عدالت‌خواهی مرور شود.

سالروز ولادت «باقرالعلوم»، نه فقط گرامیداشت یک رخداد تاریخی، بلکه نشانی از احترام به دانش، اخلاق گفت‌وگو و بالندگی اندیشه اسلامی است.